ب فرزند کُشی
ج زنا
ب فرزند کُشی«و این گونه ، بُتانِ مشرکان ، برای بسیاری از آنان ، کشتن فرزندان را آراستند ، تا هلاکشان کنند و دینشان را بر آنان مشتبه سازند ؛ و اگر خدا می خواست، چنین نمی کردند . پس ، آنان را با آنچه به دروغ می سازند، رها کن» .
«کسانی که از روی بی خردی و نادانی ، فرزندان خود را کشتند و آنچه را خدا روزی شان کرده بود ، از راه افترا به خدا ، حرام شمردند ، سخت زیان کرده اند . آنان به راستی ، گم راه شده اند و هدایت نیافته اند» .
«ای پیامبر ! چون زنانِ باایمان ، نزد تو آمدند که [با این شرط] با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی ننمایند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه های حرام زاده در پیش دست و پای خود را با بُهتان [و حیله] به شوهر نبندند و در [کار] نیک ، از تو نافرمانی نکنند ، با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه ؛ زیرا خداوند، آمرزنده مهربان است» .
«و از بیم تنگ دستی، فرزندان خود را مکشید ؛ ماییم که به آنها و شما روزی می بخشیم . آری ! کشتن آنان، همواره خطایی بزرگ است» .
ج زناقرآن«بگو : پروردگار من ، فقط زشتکاری ها را چه آشکارش [باشد] و چه پنهان و گناه و ستم ناحق را حرام گردانیده است ، و [نیز] این که چیزی را شریک خدا سازید که دلیلی بر [حقّانیت] آن نازل نکرده است ، و [ نیز] این که چیزی را که نمی دانید، به خدا نسبت دهید» .
حدیث4642.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :امام زین العابدین علیه السلام چون درباره «زشتی های آشکار و پنهان» از او سؤال شد :
«زشتی آشکار» : ازدواج با زن پدر و «زشتی پنهان» : زناست .
.
ص: 190
4643.عنه صلی الله علیه و آله ( فی حَدیثٍ طَویلٍ ) الإمام الکاظم علیه السلام فی قَولِ اللّهِ عز و جل : «قُلْ إنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَ حِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِْثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ» : فَأَمّا قَولُهُ «ما ظَهَرَ مِنْها» یَعنِی الزِّنَا المُعلَنَ ، ونَصبَ الرّایاتِ الَّتی کانَت تَرفَعُهَا الفَواجِرُ لِلفَواحِشِ فِی الجاهِلِیَّهِ . وأمّا قَولُهُ عز و جل : «وَمَا بَطَنَ» یَعنی ما نُکِحَ مِنَ الآباءِ ؛ لِأَنَّ النّاسَ کانوا قَبلَ أن یُبعَثَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إذا کانَ لِلرَّجُلِ زَوجَهٌ وماتَ عَنها تَزَوَّجَهَا ابنُهُ مِن بَعدِهِ إذا لَم تَکُن اُمَّهُ ، فَحَرَّمَ اللّهُ عز و جلذلِکَ. (1)راجع: ص 136 ح 1171 .
د إکراهُ الفَتَیاتِ عَلَی البِغاءِالکتاب«وَ لاَ تُکْرِهُواْ فَتَیَتِکُمْ عَلَی الْبِغَاءِ إنْ أرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُواْ عَرَضَ الْحَیَوهِ الدُّنْیَا وَ مَن یُکْرِههُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنم بَعْدِ إکْرَ هِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» . (2)
الحدیث4644.امام علی علیه السلام :الإمام الباقر علیه السلام :کانَتِ العَرَبُ وقُرَیشٌ یَشتَرونَ الإِماءَ ، ویَجعَلونَ عَلَیهِنَّ الضَّریبَهَ الثَّقیلَهَ ، ویَقولونَ : اِذهَبنَ وَازنینَ وَاکتَسِبنَ ، فَنَهاهُمُ اللّهُ عز و جلعَن ذلِکَ. (3) .
1- .الکافی : ج 6 ص 406 ح 1 ، تفسیر العیّاشی : ج 2 ص 17 ح 38 کلاهما عن علیّ بن یقطین ، بحار الأنوار : ج 79 ص 145 ح 59 .
2- .النور : 33 .
3- .تفسیر القمّی : ج 2 ص 102 عن أبی الجارود ، بحار الأنوار : ج 79 ص 132 ح 20 .
ص: 191
د وا داشتن کنیزان به فاحشگی
4645.امام علی علیه السلام :امام کاظم علیه السلام در تفسیر این سخن خداوند عز و جل : «بگو : پروردگار من ، فقط زشتکاری ها را چه آشکارش [ باشد] و چه پنهان و گناه و ستم ناحق را حرام گردانیده است» : «چه آشکارش» ، یعنی زنای آشکار و نصب کردن پرچم که بدکاران در جاهلیّت برای روسپیان بر می افراشتند ، و امّا فرموده خدا : «چه پنهانش» ، یعنی ازدواج با زن پدر ؛ چرا که پیش از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله ، اگر مردِ همسرداری از دنیا می رفت، پسرش با او ازدواج می کرد، [البتّه] اگر مادرش نبود . پس خداوند، این کار را حرام کرد .ر . ک : ص 137 ح 1171 .
د وا داشتن کنیزان به فاحشگیقرآن«و کنیزان خود را در صورتی که تمایل به پاک دامنی دارند برای این که متاع زندگی دنیا را بجویید ، به زنا وادار مکنید ، و هر کس آنان را به زور وادار کند ، در حقیقت ، خدا پس از اجبار شدن آنان ، [نسبت به آنان] آمرزنده مهربان است» .
حدیث4647.امام علی علیه السلام :امام باقر علیه السلام :عرب و قریش ، کنیزان را خریداری می کردند و برای آنان مالیات های سنگین قرار می دادند . آن گاه به آنان می گفتند : «بروید فاحشه گری کنید و درآمد کسب نمایید» . پس خداوند، آنان را از این کار ، باز داشت .
.
ص: 192
ه الخَمرُ وَالمَیسِرُ وَالأَنصابُ وَالأَزلامُالکتاب«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَنِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » . (1)
الحدیث4652.الإمام علیّ علیه السلام ( مِن خُطبَتِهِ فی وَصفِ القُرآنِ ) الإمام الباقر علیه السلام :لَمّا أنزَلَ اللّهُ عز و جل عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَنِ فَاجْتَنِبُوهُ» قیلَ : یا رَسولَ اللّهِ ، مَا المَیسِرُ ؟
فَقالَ : کُلُّ ما تُقومِرَ بِهِ حَتَّی الکِعابُ وَالجَوزُ .
قیلَ : فَمَا الأَنصابُ ؟
قالَ : ما ذَبَحوهُ لاِلِهَتِهِم .
قیلَ : فَمَا الأَزلامُ ؟
قالَ : قِداحُهُمُ الَّتی یَستَقسِمونَ بِها. (2)4651.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :عنه علیه السلام فی قَولِهِ تَعالی : «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَنِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» : ... أمَّا الأَنصابُ فَالأَوثانُ الَّتی کانوا یَعبُدونَها المُشرِکونَ ، وأمَّا الأَزلامُ فَالأَقداحُ الَّتی کانَت تَستَقسِمُ بِها مُشرِکُو العَرَبِ فِی الجاهِلِیَّهِ. (3) .
1- .المائده : 90 وراجع الآیه 3 .
2- .الکافی : ج 5 ص 122 ح 2 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 160 ح 3587 ، تهذیب الأحکام : ج 6 ص 371 ح 1075 وفیه «یقتمر» بدل «تقومر» وکلّها عن جابر .
3- .تفسیر القمّی : ج 1 ص 181 عن أبی الجارود .
ص: 193
ه شراب و قمار و قربانی بت ها و تیرهای قرعه
ه شراب و قمار و قربانی بت ها و تیرهای قرعهقرآن«ای کسانی که ایمان آورده اید ، شراب و قمار و بت ها و تیرهای قرعه پلیدند [و ]از عمل شیطان اند . پس ، از آنها دوری گزینید ؛ باشد که رستگار شوید» .
حدیث4654.امام زین العابدین علیه السلام ( در مناجات انجیلیه ) امام باقر علیه السلام :آن زمان که خداوند ، این آیه را : «ای کسانی که ایمان آورده اید ، شراب و مَیْسِر و انصاب و اَزلام ، پلیدند [و] از عمل شیطان اند . پس ، از آنها دوری گزینید» بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل کرد ، گفته شد : ای پیامبر خدا ! مَیسر چیست ؟
فرمود : «هر چیزی که با آن قمار کنند، حتّی قاپ و گردو» .
گفته شد : انصاب چیست ؟
فرمود : «آنچه برای بُتان قربانی می کردند» .
گفته شد : ازلام چیست ؟
فرمود : «تیرهایی که با آنها قسمت می کنند» .4655.الإمام علیّ علیه السلام :امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه : «ای کسانی که ایمان آورده اید ، شراب و قمار و انصاب و ازلام پلیدند [و] از عمل شیطان اند . پس ، از آنها دوری گزینید ؛ باشد که رستگار شوید» : انصاب ، بُتانی بودند که مشرکان می پرستیدند و ازلام، تیرهایی بودند که مشرکان عرب در جاهلیّت با آنها قرعه می زدند .
.
ص: 194
و لَطخُ المَولودِ بِالدَّمِ4656.تفسیر العیّاشی عن سعید بن أبی الأصبغ :عیون أخبار الرضا عن أسماء بنت عمیس فی بَیانِ وِلادَهِ الإِمامِ الحَسَنِ علیه السلام : لَمّا کانَ یَومُ سابِعِهِ عَقَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله عَنهُ بِکَبشَینِ أملَحَینِ ، وأعطَی القابِلَهَ فَخِذاً ودیناراً ، ثُمَّ حَلَقَ رَأسَهُ وتَصَدَّقَ بِوَزنِ الشَّعرِ وَرِقاً ، وطَلی رَأسَهُ بِالخَلوقِ ثُمَّ قالَ : یا أسماءُ ، الدَّمُ فِعلُ الجاهِلِیَّهِ. (1)4657.الإمام الکاظم علیه السلام ( لَمّا سُئِلَ عَن قَولِهِ تَعالی : {Q} «فَمُسْتَ ) الکافی عن عاصم الکوزیّ :سَمِعتُ أبا عَبدِاللّهِ علیه السلام یَذکُرُ عَن أبیهِ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَقَّ عَنِ الحَسَنِ علیه السلام بِکَبشٍ وعَنِ الحُسَینِ علیه السلام بِکَبشٍ ، وأعطَی القابِلَهَ شَیئاً ، وحَلَقَ رُؤوسَهُما یَومَ سابِعِهِما ، ووَزَنَ شَعرَهُما فَتَصَدَّقَ بِوَزنِهِ فِضَّهً .
قالَ : فَقُلتُ لَهُ : یُؤخَذُ الدَّمُ فَیُلَطَّخُ بِهِ رَأسُ الصَّبِیِّ ؟
فَقالَ : ذاکَ شِرکٌ .
فَقُلتُ : سُبحانَ اللّهِ ! شِرکٌ ؟
فَقالَ : لَو لَم یَکُن ذاکَ شِرکاً فَإِنَّهُ کانَ یُعمَلُ فِی الجاهِلِیَّهِ ونُهِیَ عَنهُ فِی الإِسلامِ . (2)ز الطِّیَرَه4659.الکافی عن عیسی شلقان :مسند ابن حنبل عن أبی حسّان :إنَّ رَجُلاً قالَ لِعائِشهَ : إنَّ أبا هُرَیرَهَ یُحَدِّثُ أنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ : إنَّ الطِّیَرَهَ فِی المَرأهِ وَالدّارِ وَالدّابَّهِ ، فَغَضِبَت غَضَباً شَدیداً فَطارَت شِقَّهٌ مِنها فِیالسَّماءِ وشِقَّهٌ فِیالأَرضِ.
فَقالَت: إنَّما کانَ أهلُ الجاهِلِیَّهِ یَتَطَیَّرونَ مِن ذلِکَ. (3) .
1- .عیون أخبار الرضا : ج 2 ص 25 ح 5 ، صحیفه الإمام الرضا علیه السلام : ص 241 ح 146 کلاهما عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام زین العابدین علیهم السلام ، روضه الواعظین : ص 170 ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 26 ، بحار الأنوار : ج 43 ص 239 ح 4 ؛ ذخائر العقبی : ص 207 .
2- .الکافی : ج 6 ص 33 ح 3 ، بحار الأنوار : ج 43 ص 257 ح 38 .
3- .مسند ابن حنبل : ج 9 ص 487 ح 25223 و ج 10 ص 83 ح 26093 ، مسند إسحاق بن راهویه: ج 3 ص 751 ح 1365 کلاهما نحوه .
ص: 195
و خون آلود کردن کودک
ز فال بد زدن
و خون آلود کردن کودک4657.امام کاظم علیه السلام ( در پاسخ به پرسش از این سخن خداوند متعال : {Q} « ) عیون أخبار الرضا علیه السلام به نقل از اسماء ، دختر عُمَیس ، در چگونگی ولادت امام حسن علیه السلام : وقتی روز هفتمش شد ، پیامبر صلی الله علیه و آله برای او دو قوچ سیاه عقیقه کرد و یک ران و یک دینار به قابله داد. آن گاه سرِ او را تراشید و به اندازه وزنش ، سکه صدقه داد و سرش را با خَلُوق (گیاهی خوش بو کننده) شستشو داد و فرمود: «ای اسماء ! خون آلود کردن، کار [ روزگار] جاهلیّت است» .4658.امام کاظم علیه السلام ( در باره آیه : {Q} «او کسی است که شما را از یک ت ) الکافی به نقل از عاصم کوزی : از امام صادق علیه السلام شنیدم که از پدرش نقل می نمود که پیامبر خدا برای امام حسن و امام حسین علیهماالسلام دو قوچ عقیقه کرد و به قابله هدیه ای داد و روز هفتم تولدشان، سرِ آن دو را تراشید و به اندازه وزن موهایشان نقره صدقه داد .
به امام صادق علیه السلام گفتم : [ برخی] خون می گیرند و سر کودک را بدان آغشته می کنند .
امام علیه السلام فرمود : «این ، شرک است» .
گفتم : سبحان اللّه ! شرک است ؟
فرمود : «اگر شرک هم نباشد ، به درستی که رفتاری بوده که در جاهلیّت انجام می شده و در اسلام از آن نهی شده است» .ز فال بد زدن4660.تفسیر العیّاشی عن أحمد بن محمّد :مسند ابن حنبل به نقل از ابوحسّان : مردی به عایشه گفت که ابو هریره از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کرده که فرمود : ناخجستگی ، در زن است و خانه و مَرکب .
عایشه به شدّت خشمگین شد، گویی که نیمه اش به آسمان رفت و نیمه دیگرش در زمین ماند. سپس گفت : به درستی که مردمان جاهلیّت ، به این امور، فال بد می زدند .
.
ص: 196
4660.تفسیر العیاشی ( به نقل از احمد بن محمّد ) المستدرک علی الصحیحین عن عائشه :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : کانَ أهلُ الجاهِلِیَّهِ یَقولونَ : إنَّمَا الطِّیَرَهُ فِی المَرأهِ وَالدّابَّهِ وَالدّارِ ، ثُمَّ قَرَأت : «مَا أصَابَ مِن مُّصِیبَهٍ فِی الْأَرْضِ وَ لاَ فِی أنفُسِکُمْ إلاَّ فِی کِتَبٍ مِّن قَبْلِ أن نَّبْرَأهَا إنَّ ذَ لِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ» (1) . (2)ح الاِستِعاذَهُ بِالجِنِّالکتاب«وَ أنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِّنَ الاْءِنسِ یَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا» . (3)
الحدیث4663.الإمام علیّ علیه السلام :تفسیر القمّی عن زراره :سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام عَن قَولِ اللّهِ: «أنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِّنَ الاْءِنسِ یَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا» قالَ : الرَّجُلُ یَنطَلِقُ إلَی الکاهِنِ الَّذی کانَ یوحی إلَیهِ الشَّیطانُ فَیَقولُ : قُل لِشَیطانِکَ : إنَّ فُلاناً قَد (4) عاذَ بِکَ. (5)ط الذَّبحُ لِلجِنِّ4665.الکافی عن سعدان عن الإمام الصادق علیه السلام قال:الإمام علیّ علیه السلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ نَهی عَن ذَبائِحِ الجِنِّ ، قیلَ : یا رَسولَ اللّهِ ، وما ذَبائِحُ الجِنِّ ؟
قالَ صلی الله علیه و آله : یَتَخَوَّفُ القَومُ مِن سُکّانِ الدّارِ فَیَذبَحونَ لَهُمُ الذَّبیحَهَ. (6) .
1- .الحدید : 22 .
2- .المستدرک علی الصحیحین: ج 2 ص521 ح 3788، مسند ابن حنبل: ج 10 ص 93 ح 26147 ، السنن الکبری: ج 8 ص 241 ح 16525 ، کنز العمّال : ج 10 ص 116 ح 28585 .
3- .الجنّ : 6 .
4- .فی المصدر : «فقد» والتصحیح من بحار الأنوار .
5- .تفسیر القمّی : ج 2 ص 389 ، بحار الأنوار : ج 63 ص 98 ح 61 .
6- .الجعفریّات: ص 72 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام وراجع معانی الأخبار: ص 282 والسنن الکبری: ج 9 ص 527 ح 19352.
ص: 197
ح به جن پناه بردن
ط قربانی کردن برای جن
4663.امام علی علیه السلام :المستدرک علی الصحیحین :عایشه گفت : پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمود : «مردمان جاهلیّت می گفتند که شومی ، در سه چیز است : زن ، مَرکب و خانه». سپس این آیه را خواند : «هیچ مصیبتی نه در زمین و نه در نفْس های شما [ به شما ]نمی رسد ، مگر آن که پیش از این که آن را پدید آوریم، در کتابی هست. این [کار ]برای خدا آسان است» .ح به جن پناه بردنقرآن«و مردانی از آدمیان ، به مردانی از جِنّیان پناه می بردند و بر سرکشی آنها می افزودند» .
حدیث4668.الإمام الصادق علیه السلام :تفسیر القمّی به نقل از زراره : از امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه پرسیدم : «و مردانی از آدمیان ، به مردانی از جِنّیان پناه می بردند و بر سرکشی آنها می افزودند» .
فرمود : «مردی نزد فالگیران و طالع بینان که شیطان با آنها نجوا می کرد ، می رفت و می گفت : به شیطانت بگو: فلانی به تو پناه آورده است» .ط قربانی کردن برای جن4666.امام علی علیه السلام ( به کمیل بن زیاد ) امام علی علیه السلام :به راستی که پیامبر خدا از قربانی کردن برای جن ، نهی کرد .
گفته شد : ای پیامبر خدا! قربانی کردن برای جن چیست ؟
فرمود : «گروهی از مردم، از جِنّیانی که در خانه ها سکنا می گزینند، هراس داشتند . از این رو، برایشان قربانی می کردند» .
.
ص: 198
ی التِّوَل4668.امام صادق علیه السلام :دعائم الإسلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله نَهی عَنِ التَّمائِمِ وَالتِّوَلِ. 1 فَالتَّمائِمُ : ما یُعَلَّقُ مِنَ الکُتُبِ وَالخَرَزِ وغَیرِ ذلِکَ ، وَالتِّوَلُ : ما تَتَحَبَّبُ بِهِ النِّساءُ إلی أزواجِهِنَّ کَالکَهانَهِ وأشباهِها . ونَهی عَنِ السِّحرِ. (1)ک النِّیاحَه4670.الإمام الصادق علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :النِّیاحَهُ مِن عَمَلِ الجاهِلِیَّهِ. (2)4671.عنه علیه السلام ( فِی الدُّعاءِ بَینَ الرَّکَعاتِ ) عنه صلی الله علیه و آله :مِن أمرِ الجاهِلِیَّهِ النِّیاحَهُ ، وتَبَرُّؤُ امرِیًء مِنِ ابنِهِ ، وفَخرُهُ عَلَی النّاسِ. (3)4672.الإمام علیّ علیه السلام :سنن النسائی عن أنس :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله أخَذَ عَلَی النِّساءِ حینَ بایَعَهُنَّ أن لا یَنُحنَ ،
فَقُلنَ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ نِساءً أسعَدنَنا فِی الجاهِلِیَّهِ أفَنُسعِدُهُنَّ ؟ فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لا إسعادَ فِی الإِسلامِ . (4) .
1- .دعائم الإسلام : ج 2 ص 142 ح 497 ، بحار الأنوار : ج 63 ص 18 ح 11 .
2- .کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 376 ح 5769 ، تفسیر القمّی : ج 1 ص 291 ، الاختصاص : ص 343 ، بحار الأنوار : ج 82 ص 103 ح 50 ؛ سنن ابن ماجه : ج 1 ص 504 ح 1581 عن أبی مالک الأشعری و ح 1582 عن ابن عبّاس وفیهما «أمر» بدل «عمل» ، التاریخ الکبیر: ج 2 ص 233 ح 2298 عن جناده الأزدی عن أبیه عن جدّه نحوه وراجع اُمور من الجاهلیّه لن یدعها المسلمون .
3- .مسند إسحاق بن راهویه : ج 1 ص 371 ح 382 عن أبی هریره .
4- .سنن النسائی : ج 4 ص 16 ، مسند ابن حنبل : ج 4 ص 392 ح 13031 ، المصنّف لعبدالرزّاق : ج 3 ص 560 ح 6690 .
ص: 199
ی مُهره بستن
ک نوحه گری
ی مُهره بستن4670.امام صادق علیه السلام ( در نیایش ) دعائم الإسلام :پیامبر صلی الله علیه و آله از تَمائم و تِوَل منع کرد . «تَمائم»، مهره ها یا نوشته هایی است که به خود ، آویزان می کنند ، و «تِوَل»، کاری است که زنان، برای محبوب بودن در نزد شوهرانشان انجام می دهند (از قبیل: فالگیری ، طالع بینی و مانند آن) . و پیامبر صلی الله علیه و آله از سِحر [نیز] منع فرمود .ک نوحه گری4672.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :نوحه گری [ بر مردگان،] از رفتارهای جاهلیّت است .4673.امام صادق علیه السلام ( به یکی از مردم ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :از سنّت های جاهلیّت است : نوحه گری ، بیزاری جستن شخص از فرزندش، و فخرفروشی و تکبّرورزی بر مردم .4674.الاحتجاج :سنن النسائی به نقل از اَنَس : پیامبر خدا هنگامی که با زنان بیعت نمود، از آنان پیمان گرفت که نوحه گری نکنند .
زنان گفتند : ای پیامبر! در جاهلیّت ، زمانی ما را در نوحه گری یاری رسانده اند . آیا آنان را یاری رسانیم ؟
پیامبر خدا فرمود : «این کار در اسلام روا نیست» .
.
ص: 200
4674.الاحتجاج :رسول اللّه صلی الله علیه و آله : «وَلاَ یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ» (1) قالَ : النَّوحُ. (2)ل الحَلفُ بِغَیرِ اللّهِ4676.تفسیر الطبری عن أبی صالح :تفسیر العیّاشی عن زراره عن الإمام الباقر علیه السلام ، قال :سَأَلتُهُ عَن قَولِهِ : «فَاذْکُرُواْ اللَّهَ کَذِکْرِکُمْ ءَابَاءَکُمْ أوْ أشَدَّ ذِکْرًا» (3) .
قالَ : إنَّ أهلَ الجاهِلِیَّهِ کانَ مِن قَولِهِم : کَلاّ وأبیکَ ، بَلی وأبیکَ ، فَاُمِروا أن یَقولوا : لا وَاللّهِ ، وبَلی وَاللّهِ. (4)4675.امام صادق علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :لا أری أن یَحلِفَ الرَّجُلُ إلاّ بِاللّهِ ، فَأَمّا قَولُ الرَّجُلِ : «لا بَل شانِئُکَ» فَإِنَّهُ مِن قَولِ أهلِ الجاهِلِیَّهِ ، ولَو حَلَفَ الرَّجُلُ بِهذا وأشباهِهِ لَتَرَکَ الحَلفَ بِاللّهِ. (5) .
1- .الممتحنه : 12 .
2- .سنن ابن ماجه : ج 1 ص 503 ح 1579 ، مسند ابن حنبل : ج 10 ص 223 ح 36782 کلاهما عن اُمّ سلمه ، الفردوس : ج 4 ص 417 ح 7210 عن ابن الملیح .
3- .البقره : 200 .
4- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 98 ح 272 ، بحار الأنوار : ج 104 ص 211 ح 29 .
5- .الکافی : ج 7 ص 449 ح 2 عن الحلبیّ وص 450 ح 3 ، تهذیب الأحکام : ج 8 ص 278 ح 1011 کلاهما عن سماعه و ح 1010 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 363 ح 4288 کلاهما عن الحلبیّ ، بحار الأنوار : ج 104 ص 207 ح 4 .
ص: 201
ل سوگند به غیر خدا
4676.تفسیر الطبری ( به نقل از ابو صالح ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در تفسیر آیه : «تو را در هیچ معروفی ، نافرمانی نکنند» : مقصود، نوحه گری است .ل سوگند به غیر خدا4678.الإمام علیّ علیه السلام :تفسیر العیاشی به نقل از زراره : از امام باقر علیه السلام درباره تفسیر آیه : «خدا را یاد کنید، مانند یاد کردن پدرانتان یا بیشتر» پرسیدم .
فرمود : «مردمان جاهلیّت، تکیه کلامشان این بود : نه ؛ به پدرت سوگند ، آری به پدرت سوگند . از آن پس ، دستور داده شد که بگویند: نه، به خدا سوگند ، آری ، به خدا سوگند ».4679.عنه علیه السلام :امام صادق علیه السلام :روا نمی بینم که به غیر خدا ، سوگند یاد شود . این سخنِ برخی که می گویند: «نه ؛ بلکه بدخواهَت چنین شود» ، از گفته های جاهلیّت است و سوگند خوردن با این عبارت ها و مانند آن، کنار نهادن سوگند خوردن به خداوند است .
.
ص: 202
5 / 5مَحقُ الإِسلامِ لِعاداتِ الجاهِلِیَّهِ4679.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل بَعَثَنی رَحمَهً لِلعالَمینَ ، ولِأَمحَقَ المَعازِفَ وَالمَزامیرَ ، واُمورَ الجاهِلِیَّهِ ، وَالأَوثانَ. (1)4680.الإمام الصادق علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :أبغَضُ النّاسِ إلَی اللّهِ ثَلاثَهٌ : مُلحِدٌ فِی الحَرَمِ ، ومُبتَغٍ فِی الإِسلامِ سُنَّهَ الجاهِلِیَّهِ ، ومُطَّلِبٌ دَمَ امرِیًءبِغَیرِ حَقٍّ لِیُهریقَ دَمَهُ. (2)4681.صحیح البخاری عن عبد اللّه :عنه صلی الله علیه و آله مِن خُطبَتِهِ فی عَرَفَهَ : ألا کُلُّ شَیءٍ مِن أمرِ الجاهِلِیَّهِ تَحتَ قَدَمَیَّ مَوضوعٌ (3) ، ودِماءُ الجاهِلِیَّهِ مَوضوعَهٌ ، وإنَّ أوَّلَ دَمٍ أضَعُ مِن دِمائِنا دَمُ ابنِ رَبیعَهَ بنِ الحارِثِ کانَ مُستَرضِعاً فی بَنی سَعدٍ فَقَتَلَتهُ هُذَیلٌ ورِبَا الجاهِلِیَّهِ مَوضوعٌ ، وأوَّلُ رِباً أضَعُ رِبانا رِبا عَبّاسِ بنِ عَبدِالمُطَّلِبِ فَإِنَّهُ مَوضوعٌ کُلُّهُ. (4)4682.الإمام علیّ علیه السلام :الإصابه عن أبی عبیده :کانَ مِن مَآثِرِ (5) یَشکُرَ فِی الجاهِلِیَّهِ أنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله خَطَبَ یَومَ الفَتحِ
فَقالَ : ألا إنَّ کُلَّ مَکرُمَهٍ کانَت فِی الجاهِلِیَّهِ فَقَد جَعَلتُها تَحتَ قَدَمَیَّ إلاَّ السِّقایَهَ وَالسَّدانَهَ. (6)
فَقامَ إلَیهِ الأَسوَدُ بنُ رَبیعَهَ بنِ أبِی الأَسوَدِ بنِ مالِکِ بنِ رَبیعَهَ بنِ جُمَیلِ بنِ ثَعلَبَهَ بنِ عَمرِو بنِ عُثمانَ بنِ حَبیبِ بنِ یَشکُرَ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّ أبی کانَ تَصَدَّقَ بِمالٍ مِن مالِهِ عَلَی ابنِ السَّبیلِ فِی الجاهِلِیَّهِ ، فَإِن تَکُن لی تَکرِمَهً تَرَکتُها ، وإن لا تَکُن لی مَکرُمَهً فَأَنَا أحَقُّ بِها . فَقالَ : بَل هِیَ لَکَ مَکرُمَهٌ فَتَقَبَّلها. (7) .
1- .الکافی : ج 6 ص 396 ح 1 عن أبی الربیع الشامی عن الإمام الصادق علیه السلام ، الأمالی للصدوق : ص 502 ح 688 عن محمّد ابن مسلم عن الإمام الصادق علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، روضه الواعظین : ص 509 ، بحار الأنوار : ج 79 ص 126 ح 4 ؛ مسند ابن حنبل : ج 8 ص 307 ح 22370 ، المعجم الکبیر : ج 8 ص 197 ح 7803 کلاهما عن أبی اُمامه نحوه ، شُعب الإیمان : ج 5 ص 243 ح 6529 عن أنس .
2- .صحیح البخاری : ج 6 ص 2523 ح 6488 ، السنن الکبری : ج 8 ص 51 ح 15902 کلاهما عن ابن عبّاس ، کنز العمّال : ج 16 ص 37 ح 43833 ؛ عوالی اللآلی : ج 1 ص 176 ح 216 .
3- .قال الشریف الرضی رحمه اللهفی المجازات النبویّه : ص 135 ح 102 بعد نقله للمقطع الأوّل من الحدیث : هذا القول مجاز ، والمراد به إذلال أمر الجاهلیّه ، وحطّ أعلامها ونقض أحکامها ، کما یستذلّ الشیء الموطوء الذی تدوسه الأخامص الساعیه والأقدام الواطئه ، فلا یبقی منه مرفوع إلاّ وضع ولا قائم إلاّ صرع .
4- .صحیح مسلم: ج 2 ص 889 ح 147 ، سنن أبی داود: ج 2 ص 185 ح 1905 ، سنن ابن ماجه : ج 2 ص 1025 ح 3074 ، سنن الدارمی : ج 1 ص 476 ح 1793 کلّها عن حاتم بن إسماعیل عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلامعن جابر بن عبداللّه ، کنز العمّال : ج 5 ص 117 ح 12304 .
5- .مآثر العرب : مکارمها ومفاخرها التی تؤثر عنها وتُروی (النهایه : ج 4 ص 288) .
6- .سدانه الکعبه : خدمتها وتولّی أمرها وفتح بابها وإغلاقه (تاج العروس : ج 18 ص 276) .
7- .الإصابه : ج 1 ص 225 ح 158 وراجع اُسد الغابه : ج 1 ص 228 ح 141 .
ص: 203
5 / 5 اسلام، نابود کننده سنّت های جاهلیّت
5 / 5اسلام، نابود کننده سنّت های جاهلیّت4682.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :به راستی که خداوند عز و جل مرا رحمتی برای جهانیان مبعوث کرد ، و بدان جهت که ساز و چنگ و نی و سنّت های جاهلیّت و بُتان را نابود کنم .4683.الإمام الباقر علیه السلام ( فی قَولِهِ تَعالی : {Q} «وَ الَّذِینَ کَسَبُواْ ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مبغوض ترین انسان ها در نزد خداوند، سه کس اند: کسی که در حَرَم، اِلحاد (1) ورزد ؛ کسی که در اسلام به دنبال سنّت های جاهلیّت باشد؛ و کسی که تلاش کند خون کسی را به ناحق بریزد .4684.عنه علیه السلام ( فی قَولِهِ تَعالی : {Q} «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سخنرانی در روز عرفه : بدانید که هر سنّتی از سنّت های جاهلیّت را زیر پا گذاشتم (2) و کنار نهادم . خونخواهی جاهلیّت نیز کنار نهاده می شود ، و اوّلْ خونی که کنار می نهم، خون ابن ربیعه، پسر حارث است که در قبیله بنی سعد، دوران شیرخوارگی را می گذرانْد و قبیله هُذَیل ، او را کشتند و ربای جاهلیّت، مُلغی است و اوّلْ ربایی که لغو می کنم ، ربای عبّاس ، پسر عبد المطّلب است . به درستی که همه اینها مُلغی هستند .4685.الإمام الصادق علیه السلام ( فی قَولِ اللّه ِ تَعالی : {Q} «وَ مَنْ أَضَلُّ ) الإصابه به نقل از ابو عبید : از کارهای برجسته [ قبیله] یَشْکُر در جاهلیّت ، این است که پیامبر صلی الله علیه و آله در روز فتح مکّه، سخنرانی کرد و فرمود : «بدانید که همه کارهای افتخارآمیز جاهلیّت را زیر پا گذاردم، جز آب رسانی به حاجیان و پرده داری کعبه را» .
آن گاه، اسود بن ربیعه بن ابو الأسود بن مالک بن ربیعه بن جمیل بن ثعلبه بن عمرو بن عثمان بن حبیب بن یَشکُر به پا خاست و گفت : ای پیامبر خدا! به راستی که پدرم در جاهلیّت، اموالی را به در راه ماندگان ، بخشش می کرد . اگر این برای من بزرگی است، رهایش کنم و اگر شرافتی نیست، من سزاوارترم که آن را ادامه دهم .
پیامبر خدا فرمود : «این ، برای تو افتخاری است» . پس ، آن را پذیرفت .
.
1- .اِلحاد ، به معنای انحراف از حق است . ظاهرا مقصود از اِلحاد در حرم ، رعایت نکردن حقوق حرم و هتک حرمت آن است . در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که: هر ستمی در مکّه و حرم ، اِلحاد است (ر . ک : الکافی: ج 8 ص 337 ح 533) .
2- .سیّد رضی در کتاب المجازات النبویّه نوشته است : این سخن ، مجاز است و مراد ، ناچیز انگاشتن فرهنگ جاهلیّت و از میان برداشتن قوانین آن است ؛ چرا که هر چیزی که زیر پا نهاده شود ، خوار وناچیز شمرده شده است .
ص: 204
4686.الکافی عن ابن أبی نصر عن أبی الحسن علیه السلام ( فی قَولِ اللّه ِ تَعالی : {Q} «وَ مَنْ أَضَلُّ ) تفسیر القمّی :حَجَّ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَجَّهَ الوَداعِ لِتَمامِ عَشرِ حِجَجٍ مِن مَقدَمِهِ المَدینَهَ ، فَکانَ مِن قَولِهِ بِمِنی أن حَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ثُمَّ قالَ : ... ألا وکُلُّ مَأثَرَهٍ أو بِدعَهٍ کانَت فِی الجاهِلِیَّهِ أو دَمٍ أو مالٍ فَهُوَ تَحتَ قَدَمَیَّ هاتَینِ ، لَیسَ أحَدٌ أکرَمَ مِن أحَدٍ إلاّ بِالتَّقوی ، ألا هَل بَلَّغتُ ؟
قالوا : نَعَم .
قالَ : اللّهُمَّ اشهَد . ثُمَّ قالَ : ألا وکُلُّ رِباً کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ فَهُوَ مَوضوعٌ ، وأوَّلُ مَوضوعٍ مِنهُ رِبَا العَبّاسِ بنِ عَبدِالمُطَّلِبِ ، ألا وکُلُّ دَمٍ کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ فَهُوَ مَوضوعٌ ، وأوَّلُ مَوضوعٍ دَمُ رَبیعَهَ ، ألا هَل بَلَّغتُ ؟
قالوا : نَعَم .
قالَ : اللّهُمَّ اشهَد. (1)4683.امام باقر علیه السلام ( درباره این فرموده خداوند متعال که : {Q} «و آنان ) رسول اللّه صلی الله علیه و آله مِن خُطبَتِهِ فی حَجَّهِ الوَداعِ : إنَّ رِبَا الجاهِلِیَّهِ مَوضوعٌ وإنَّ أوَّلَ رِباً أبدَأُ بِهِ رِبَا العَبّاسِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ ، وإنَّ دِماءَ الجاهِلِیَّهِ مَوضوعَهٌ وإنَّ أوَّلَ دَمٍ أبدَأُ بِهِ دَمُ عامِرِ بنِ رَبیعَهَ بنِ الحارِثِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ ، وإنَّ مَآثِرَ الجاهِلِیَّهِ مَوضوعَهٌ غَیرَ السَّدانَهِ وَالسِّقایَهِ ، وَالعَمدُ قَوَدٌ وشِبهُ العَمدِ ما قُتِلَ بِالعَصا وَالحَجَرِ وفیهِ مِئَهُ بَعیرٍ ، فَمَنِ ازدادَ فَهُوَ مِنَ الجاهِلِیَّهِ. (2) .
1- .تفسیر القمّی : ج 1 ص 171 ، بحار الأنوار : ج 37 ص 113 ح 6 .
2- .تحف العقول : ص 31 ، بحار الأنوار : ج 76 ص 349 ح 13 .
ص: 205
4684.امام باقر علیه السلام ( درباره این فرموده خداوند متعال : {Q} «بگو : آیا ) تفسیر القمّی :پیامبر خدا در دهمین سال ورود به مدینه، حجّه الوداع (حجّ خداحافظی) را به جای آورد. بخشی از سخنان ایشان که در سرزمین مِنا پس از حمد و سپاس الهی ایراد نمود، چنین است :
«بدانید که هر افتخار یا بدعت جاهلیّت و هر خون و سنّت جاهلیّت، در زیر پای من است . هیچ کس شرافتی بر دیگری ندارد، جز به تقوا . آیا ابلاغ کردم ؟» .
گفتند : آری .
فرمود : «خدایا! گواه باش» .
سپس فرمود : «بدانید هر ربای جاهلیّت، مُلغی است و اوّلین ربای لغو شده ، ربای عبّاس ، پسر عبد المطّلب است . آگاه باشید که هرگونه خونخواهیِ جاهلیّت را ملغی کردم و اوّلین خونخواهیِ لغو شده، خون ربیعه است . آیا ابلاغ کردم ؟».
گفتند : آری .
فرمود : «بار خدایا! گواه باش» .4685.امام صادق علیه السلام ( درباره این سخن خدای تعالی : {Q} «و کیست گم راه ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سخنرانی در حجّه الوداع : به راستی که ربای جاهلیّت کنار نهاده شد و اوّلین ربایی که از آن شروع می کنم، ربای عبّاس ، پسر عبد المطّلب است ؛ و به راستی که خون های جاهلیّت، کنار نهاده شد و اوّلین خونی که از آن شروع می کنم ، خون عامر بن ربیعه بن حارث بن عبد المطّلب است؛ و به راستی که افتخارات جاهلیّت، کنار نهاده شد، جز پرده داری و آب رسانی به حاجیان . قتل عمد، قصاص دارد و قتل شبه عمد که با کسی سنگ و عصا کشته شده باشد ، صد شتر دیه دارد . هر که بر این بیفزاید ، از جاهلیّت است . .
ص: 206
4686.الکافی ( به نقل از ابن ابی نصر ، از امام رضا علیه السلام ) الإمام الباقر علیه السلام :صَعِدَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله المِنبَرَ یَومَ فَتحِ مَکَّهَ فَقالَ : أیُّهَا النّاسُ ، إنَّ اللّهَ قَد أذهَبَ عَنکُم نَخوَهَ الجاهِلِیَّهِ وتَفاخُرَها بِآبائِها . ألا إنَّکُم مِن آدَمَ علیه السلام وآدَمُ مِن طینٍ . ألا إنَّ خَیرَ عِبادِ اللّهِ عَبدٌ اِتَّقاهُ ، إنَّ العَرَبِیَّهَ لَیسَت بِأَبٍ والِدٍ ولکِنَّها لِسانٌ ناطِقٌ ، فَمَن قَصُرَ بِهِ عَمَلُهُ لَم یُبلِغهُ حَسَبُهُ . ألا إنَّ کُلَّ دَمٍ کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ أو إحنَهٍ وَالإِحنَهُ : الشَّحناءُ فَهِیَ تَحتَ قَدَمی هذِهِ إلی یَومِ القِیامَهِ. (1)4687.بصائر الدرجات عن محمّد بن الفضیل عن أبی الحسن علی ( فی قَولِ اللّه ِ تَعالی : {Q} «وَ مَنْ أَضَلُّ ) رسول اللّه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ قَد وَضَعَ بِالإِسلامِ مَن کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ شَریفاً ، وشَرَّفَ بِالإِسلامِ مَن کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ وَضیعاً ، وأعَزَّ بِالإِسلامِ مَن کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ ذَلیلاً ، وأذهَبَ بِالإِسلامِ ما کانَ مِن نَخوَهِ الجاهِلِیَّهِ وتَفاخُرِها بِعَشائِرِها وباسِقِ أنسابِها . فَالنّاسُ الیَومَ کُلُّهُم أبیَضُهُم وأسوَدُهُم ، وقُرَشِیُّهُم وعَرَبِیُّهُم وعَجَمِیُّهُم مِن آدَمَ ، وإنَّ آدَمَ خَلَقَهُ اللّهُ مِن طینٍ ، وإنَّ أحَبَّ النّاسِ إلَی اللّهِ عز و جل یَومَ القِیامَهِ أطوَعُهُم لَهُ وأتقاهُم. (2)4688.الإمام علیّ علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :إنَّما أفاضَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله خِلافَ أهلِ الجاهِلِیَّهِ کانوا یُفیضونَ بِإِیجافِ (3) الخَیلِ وإیضاعِ الإِبِلِ ، فَأَفاضَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله خِلافَ ذلِکَ بِالسَّکینَهِ وَالوَقارِ وَالدَّعَهِ ، فَأَفِض بِذِکرِ اللّهِ وَالاِستِغفارِ وحَرِّک بِهِ لِسانَکَ ، فَإِذا مَرَرتَ بِوادی مُحَسِّرٍ وهُوَ وادٍ عَظیمٌ بَینَ جَمعٍ ومِنی وهُوَ إلی مِنی أقرَبُ فَاسعَ فیهِ حَتّی تُجاوِزَهُ. (4) .
1- .الکافی : ج 8 ص 246 ح 342 ، معانی الأخبار : ص 207 ح 1 کلاهما عن حنّان بن سدیر عن أبیه ، الزهد للحسین بن سعید : ص 56 ح 150 عن أبی عبیده الحذّاء نحوه ، دعائم الإسلام : ج 2 ص 198 ح 729 ، بحار الأنوار : ج 21 ص 137 ح 31 .
2- .الکافی : ج 5 ص 340 ح 1 عن أبی حمزه الثمالی عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 22 ص 118 ح 89 .
3- .الإیجاف : سُرعه السیر ، وإیضاع الإبل : حملها علی سرعه السیر (النهایه : ج 5 ص 157 وص 196) .
4- .تهذیب الأحکام : ج 5 ص 192 ح 637 ، علل الشرائع : ص 444 ح 1 نحوه وکلاهما عن معاویه بن عمّار ، بحار الأنوار : ج 99 ص 267 ح 5 .
ص: 207
4689.معانی الأخبار عن الحلبی :امام باقر علیه السلام :پیامبر خدا در روز فتح مکّه، بر منبر رفت و فرمود : «ای مردم ! خداوند، غرور جاهلیّت و فخرفروشی را از میان برداشت . آگاه باشید که همه شما از آدم و آدم از خاک آفریده شد . بدانید که بهترین بنده خدا، کسی است که از خدا پروا کند . عربیّت، پدر [ و تبار] نیست؛ بلکه زبانی است گویا . آن که در کردارش کوتاهی باشد ، تبار او جبران نمی کند . آگاه باشید که هر خون جاهلیّت یا کینه جاهلیّت ، زیر پای من است تا روز قیامت» .4690.معانی الأخبار عن برید العجلی :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :به راستی که خداوند ، به سبب اسلام ، آن که را در جاهلیّتْ شریف بود ، پست کرد و به سبب اسلام، کسانی را که در جاهلیّتْ پست بودند، شرافت بخشید و به واسطه اسلام، کسانی را که در جاهلیّتْ خوار بودند، عزیز ساخت و به واسطه اسلام، غرور جاهلیّت و فخرفروشی به قبیله ها و تبارهای برجسته را از بین برد .
امروز ، همه مردم ، سیاه و سفید ، قُریشی و عرب و غیر عرب، از آدم و خداوند، آدم را از خاک آفرید . به درستی که محبوب ترین کسان در نزد خداوند در روز رستاخیز، پارساترین و پیروترینِ آنها نسبت به خداوند است .4687.بصائر الدرجات ( به نقل از محمّد بن فُضَیل از امام ابو الحسن علی ) امام صادق علیه السلام :پیامبر خدا بر خلاف رسم جاهلیّت، حرکت کرد . در جاهلیّت، از مشعر ، اسبان و شتران را با سرعت به حرکت در می آوردند؛ ولی پیامبر خدا با آرامش و متانت و فروتنی، از مشعر به سوی مِنا حرکت نمود .
پس ، در حال فرود آمدن ، در یاد خدا و استغفار باش و زبان را به یاد خدا حرکت بده . هنگامی که به وادی مُحَسَّر که منطقه ای بزرگ میان «جَمع» و «مِنا»ست و به مِنا نزدیک تر است رسیدی، با سرعت حرکت کن تا از آن بگذری . .
ص: 208
4688.امام علی علیه السلام :الإمام الباقر علیه السلام :قالَ [ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ] لِعَلِیٍّ علیه السلام : یا عَلِیُّ ائتِ بَنی خُزَیمَهَ مِن بَنِی المُصطَلِقِ فَأَرضِهِم مِمّا صَنَعَ خالِدُ بنُ الوَلیدِ . ثُمَّ رَفَعَ صلی الله علیه و آله قَدَمَیهِ فَقالَ : یا عَلِیُّ ، اِجعَل قَضاءَ أهلِ الجاهِلِیَّهِ تَحتَ قَدَمَیکَ .
فَأَتاهُم عَلِیٌّ علیه السلام ، فَلَمَّا انتَهی إلَیهِم حَکَمَ فیهِم بِحُکمِ اللّهِ عز و جل . فَلَمّا رَجَعَ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قالَ : یا عَلِیُّ ، أخبِرنی بِما صَنَعتَ . . .. (1)4689.معانی الأخبار ( به نقل از حلبی ) عنه علیه السلام :دَعا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام فَقالَ : یا عَلِیُّ ، اُخرُج إلی هؤُلاءِ القَومِ [ یَعنی بَنی جَذیمَهَ ] فَانظُر فی أمرِهِم ، وَاجعَل أمرَ الجاهِلِیَّهِ تَحتَ قَدَمَیکَ .
فَخَرَجَ عَلِیٌّ حَتّی جاءَهُم ومَعَهُ مالٌ قَد بَعَثَ بِهِ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَوَدی لَهُمُ الدِّماءَ وما اُصیبَ لَهُم مِنَ الأَموالِ حَتّی إنَّهُ لَیَدی لَهُم میلَغَهَ الکَلبِ. (2)4690.معانی الأخبار ( به نقل از برید عجلی ) الإمام زین العابدین علیه السلام :إنَّ اللّهَ عز و جل رَفَعَ بِالإِسلامِ الخَسیسَهَ ، وأتَمَّ بِهِ النّاقِصَهَ ، وأکرَمَ بِهِ اللُّؤمَ ، فَلا لُؤمَ عَلَی المُسلِمِ ، إنَّمَا اللُّؤمُ لُؤمُ الجاهِلِیَّهِ. (3)4691.الإمام علیّ علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :الأَکلُ عِندَ أهلِ المُصیبَهِ مِن عَمَلِ أهلِ الجاهِلِیَّهِ ، وَالسُّنَّهُ البَعثُ إلَیهِم بِالطَّعامِ کَما أمَرَ بِهِ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فی آلِ جَعفَرِ بنِ أبی طالِبٍ لَمّا جاءَ نَعیُهُ. (4) .
1- .علل الشرائع : ص 474 ح 35 ، الأمالی للصدوق : ص 238 ح 252 وفیه «بنی جذیمه» بدل «بنی خزیمه» وکلاهما عن محمّد بن مسلم ، بحار الأنوار : ج 21 ص 142 ح 5 .
2- .السیره النبویّه لابن هشام : ج 4 ص 72 عن حکیم بن حکیم .
3- .الکافی : ج 5 ص 344 ح 3 ، الزهد للحسین بن سعید : ص 59 ح 158 کلاهما عن زراره بن أعین عن الإمام الباقر علیه السلام ، تهذیب الأحکام : ج 7 ص 397 ح 1587 عن محمّدبن مسلم عن أحدهما علیهماالسلام ، دعائم الإسلام : ج 2 ص 198 ح 728 عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 46 ص 105 ح 94 .
4- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 182 ح 548 .
ص: 209
4692.الإمام الصادق علیه السلام :امام باقر علیه السلام :پیامبر خدا به علی علیه السلام فرمود : «نزد طایفه بنی خُزَیمه از بنی مُصطَلِق برو و آنان را درباره کاری که خالد بن ولید انجام داد ، راضی کن» . آن گاه پایش را بلند کرد و فرمود : «داوریِ جاهلیّت را زیر پا بگذار» .
علی علیه السلام نزد آنان آمد و با حکم خداوند، در میانشان داوری کرد . هنگامی که نزد پیامبر صلی الله علیه و آله برگشت ، پیامبر خدا فرمود : «ای علی! به من بگو چه کردی ؟» .4693.عیون أخبار الرضا علیه السلام عن إبراهیم بن أبی محامام باقر علیه السلام :پیامبر خدا ، علی بن ابی طالب علیه السلام را فرا خواند و فرمود : «ای علی! به سوی این گروه (بنی خُزَیمه)، حرکت کن و در کارهایشان بنگر و رسم های جاهلیّت را زیر پا بگذار» .
علی علیه السلام خارج شد و نزد آنان آمد . با او اموالی بود که پیامبر خدا فرستاده بود . پس خون بهای خون های ریخته شده و خسارت اموالِ تلف شده، حتّی کاسه آبخوری سگ را پرداخت کرد .4691.امام علی علیه السلام :امام زین العابدین علیه السلام :به راستی که خداوند، به واسطه اسلام، پستی را از میان برداشت و به واسطه آن ، کاستی را کامل کرد و به سبب آن، فرومایگی به بزرگواری تبدیل شد . پس ، هیچ فرومایگی ای بر مسلمان نیست . همانا فرومایگی ، فرومایگی جاهلیّت است .4692.امام صادق علیه السلام :امام صادق علیه السلام :خوردن در نزد صاحبان عزا، رفتار مردمان جاهلیّت است . سنّت اسلامی، فرستادن غذا برای صاحبان عزاست ، همان گونه که پیامبر صلی الله علیه و آله هنگامی که خبر مرگ جعفر بن ابی طالب را شنید ، دستور داد برای خاندان او غذا ببرند . .
ص: 210
5 / 6ما اُبرِمَ مِن السُّنَنِ4694.المحاسن ( به نقل از ابو ربیع شامی ) رسول اللّه صلی الله علیه و آله فی وَصِیَّتِهِ لِمُعاذِ بنِ جَبَلٍ لَمّا بَعَثَهُ إلَی الیَمَنِ : أمِت أمرَ الجاهِلِیَّهِ إلاّ ما سَنَّهُ الإِسلامُ ، وأظهِر أمرَ الإِسلامِ کُلَّهُ صَغیرَهُ وکَبیرَهُ. (1)4695.الإمام الباقر علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله أیضاً : أمِت أمرَ الجاهِلِیَّهِ إلاّ ما حَسُنَ (2) . (3)4696.الإمام الصادق علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ عَبدَ المُطَّلِبِ علیه السلام سَنَّ فِی الجاهِلِیَّهِ خَمسَ سُنَنٍ أجراهَا اللّهُ عز و جل فِی الإِسلامِ : حَرَّمَ نِساءَ الآباءِ عَلَی الأَبناءِ ، فَأَنزَلَ اللّهُ عز و جل: «وَلاَ تَنکِحُواْ مَا نَکَحَ ءَابَاؤُکُم مِّنَ النِّسَاءِ» (4) ، ووَجَدَ کَنزاً فَأَخرَجَ مِنهُ الخُمسَ وتَصَدَّقَ بِهِ ، فَأَنزَلَ اللّهُ عز و جل : «وَاعْلَمُواْ أنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ ...» (5) الآیَهَ ، ولَمّا حَفَرَ بِئرَ زَمزَمَ سَمّاها سِقایَهَ الحاجِّ ، فَأَنزَلَ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی: «أجَعَلْتُمْ سِقَایَهَ الْحَاجِّ وَعِمَارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ...» (6) الآیَهَ ، وسَنَّ فِی القَتلِ مِئَهً مِنَ الإِبِلِ ، فَأَجرَی اللّهُ عز و جلذلِکَ فِی الإِسلام ، ولَم یَکُن لِلطَّوافِ عَدَدٌ عِندَ قُرَیشٍ فَسَنَّ لَهُم عَبدُ المُطَّلِبِ سَبعَهَ أشواطٍ ، فَأَجرَی اللّهُ عز و جلذلِکَ فِی الإِسلامِ . (7) .
1- .تحف العقول : ص 25 .
2- .المجازات النبویّه : ص 188 ح 147 ؛ مختصر تاریخ دمشق : ج 24 ص 371 ح 321 عن عبید بن صخر ، کنز العمّال : ج 15 ص 871 ح 43464 وفیهما «ما حسّنه الإسلام» .
3- .قال الشریف الرضیّ رحمه الله بعد ذکره للحدیث : هذه استعاره ، والمراد توصیته بأن یحیل أمر الجاهلیّه بنقض أحکامها وخفض أعلامها ، حتّی ینسی ذکرها ویعفو أثرها ، فتکون کالمیّت الذی نسی ذکره وانقطع خبره .
4- .النساء : 22 .
5- .الأنفال : 41 .
6- .التوبه : 19 .
7- .کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 365 ح 5762 عن حمّاد بن عمرو وأنس بن محمّد عن أبیه جمیعًا عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، الخصال : ص 312 ح 90 عن أنس بن محمّد عن أبیه عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله ، بحار الأنوار : ج 15 ص 127 ح 67 وراجع عیون أخبار الرضا : ج 1 ص 212 ح 1 .
ص: 211
5 / 6 سنّت هایی که مورد تأیید اسلام قرار گرفت
5 / 6سنّت هایی که مورد تأیید اسلام قرار گرفت4696.امام صادق علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفارش به معاذ بن جبل ، هنگامی که او را به یمن فرستاد : رسم های جاهلیّت را نابود کن ، جز آنچه را که اسلام تأیید کرده است ؛ و شئون اسلامی را آشکار کن، بزرگ و کوچک آن را .4697.کنز العمّال ( به نقل از عبداللّه بن جراد ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفارش به معاذ بن جبل ، هنگامی که او را به یمن فرستاد : عادات جاهلیّت را بمیران ؛ جز آنچه را که نیکوست .4698.تفسیر العیّاشی عن العبّاس بن هلال عن الإمام الرضا ( أنَّهُ ذَکَرَ رَجُلاً کَذّاباً ثُمَّ قالَ ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :به راستی که عبد المطّلب علیه السلام در جاهلیّت ، پنج سنّت بنا نهاد که خداوند عز و جل آنها را در اسلام نیز جاری ساخت :
زنِ پدران را بر فرزندان حرام کرد . پس خداوند عز و جل این آیه را نازل کرد : «با زنانی که پدرانتان به ازدواج در آورده اند ، ازدواج مکنید» ؛
و گنجی را [ که] یافت، یک پنجمِ آن را جدا کرد و صدقه داد . پس خداوند عز و جلاین آیه را نازل فرمود : «بدانید که اگر غنیمت (بهره ای) به دست می آورید، یک پنجم آن برای خدا و رسول است» ؛
و هنگامی که چاه زمزم را حفر کرد، آن را «آب دادن حاجیان (سقایه الحاجّ)» نامید . پس خداوند عز و جل این آیه را فرود آورد : «آیا آب دادن به حاجیان و آبادانی مسجدالحرام را مانند ایمان به خدا و روز آخرت می دانید؟» ؛
و در کشتن ، صد شتر را به عنوان دیه سنّت نهاد . پس خداوند، همان را در اسلام جاری ساخت؛
و قریش، برای طواف ، عددی خاص نداشتند . پس عبد المطّلب ، هفت دور را سنّت کرد و خداوند عز و جل همان را در اسلام اجرا ساخت .
.
ص: 212
4699.الکافی عن بعض الأصحاب عن الإمام الکاظم علیه السلاعنه صلی الله علیه و آله :لا حِلفَ فِی الإِسلامِ ، وأیُّما حِلفٍ کانَ فِی الجاهِلِیَّهِ لَم یَزِدهُ الإِسلامُ إلاّ شِدَّهً. (1)4700.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :الأدب المفرد عن عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه :جَلَسَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله عامَ الفَتحِ عَلی دَرَجِ الکَعبَهِ ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، ثُمَّ قالَ : مَن کانَ لَهُ حِلفٌ فِی الجاهِلِیَّهِ لَم یَزِدهُ الإِسلامُ إلاّ شِدَّهً. (2)4701.تاریخ بغداد عن علقمه :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :کُلُّ قَسمٍ قُسِمَ فِی الجاهِلِیَّهِ فَهُوَ عَلی ما قُسِمَ لَهُ ، وکُلُّ قَسمٍ أدرَکَهُ الإِسلامُ فَهُوَ عَلی قَسمِ الإِسلامِ . (3)4698.تفسیر العیّاشی ( به نقل از عبّاس بن هلال ) عنه صلی الله علیه و آله :أیُّما دارٍ أو أرضٍ قُسِمَت فِی الجاهِلِیَّهِ فَهِیَ عَلی قَسمِ الجاهِلِیَّهِ ، وأیُّما دارٍ أو أرضٍ أدرَکَهَا الإِسلامُ ولَم تُقسَم فَهِیَ عَلی قَسمِ الإِسلامِ . (4)4699.الکافی ( به نقل از یکی از شیعیان ) عنه صلی الله علیه و آله :ما کانَ مِن میراثٍ قُسِمَ فِی الجاهِلِیَّهِ فَهُوَ عَلی قِسمَهِ الجاهِلِیَّهِ ، وما کانَ مِن میراثٍ أدرَکَهُ الإِسلامُ ، فَهُوَ عَلی قِسمَهِ الإِسلامِ . (5)4700.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :المعجم الکبیر عن ابن عبّاس :کانَتِ القَسامَهُ فِی الجاهِلِیَّهِ حِجازاً بَینَ النّاسِ ، وکانَ مَن حَلَفَ عَلی یَمینِ صَبرٍ أثِمَ فیها اُرِیَ عُقوبَهً مِنَ اللّهِ یُنکَلُ بِها مِنَ الجُرأهِ عَلَی المَحارِمِ ، فَکانوا یَتَوَرَّعونَ عَن أیمانِ الصَّبرِ ویَخافونَها ، فَلَمّا بَعَثَ اللّهُ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله أقَرَّ القَسامَهَ. (6) .
1- .صحیح مسلم: ج 4 ص 1961 ح 206 ، سنن أبی داود: ج 3 ص 129 ح 2925 ، مسند ابن حنبل : ج 5 ص 620 ح 16761 کلّها عن جبیر بن مطعم و ج 2 ص 653 ح 6934 عن عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه ، سنن الدارمی : ج 2 ص 693 ح 2431 عن ابن عبّاس وکلاهما نحوه ، کنز العمّال : ج 16 ص 704 ح 46432 ؛ الأمالی للطوسی : ص 263 ح 481 عن عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه .
2- .الأدب المفرد : ص 173 ح 570 ، مسند ابن حنبل : ج 2 ص 672 ح 7032 نحوه .
3- .سنن أبی داود : ج 3 ص 126 ح 2914 ، سنن ابن ماجه : ج 2 ص 831 ح 2485 ، السنن الکبری : ج 9 ص 205 ح 18286 کلّها عن ابن عبّاس ، کنز العمّال : ج 4 ص 373 ح 10974 .
4- .الموطّأ : ج 2 ص 746 ح 35 ، السنن الکبری : ج 9 ص 205 ح 18285 کلاهما عن ثور بن زید الدیلی .
5- .سنن ابن ماجه : ج 2 ص 918 ح 2749 عن عبداللّه بن عمر ، المصنّف لعبدالرزّاق : ج 7 ص 167 ح 12638 عن نافع نحوه ، کنز العمّال : ج 11 ص 6 ح 30386 .
6- .المعجم الکبیر : ج 10 ص 304 ح 10737 .
ص: 213
4701.تاریخ بغداد ( به نقل از علقمه ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هیچ پیمانی [ که در جاهلیّت برای همکاری در قتل و غارت بوده]، در اسلام [ معتبر ]نیست ، و هر پیمانی که در جاهلیّت [ در امر خیر و یاری کردن حق] بود ، اسلام آن را محکم ساخت .4702.الکافی عن عبد اللّه بن سنان :الأدب المفرد به نقل از عمرو بن شعیب ، از پدرش ، از جدّش : پیامبر صلی الله علیه و آله در سال فتح مکّه، بر پلکان کعبه نشست . پس خدا را حمد کرد و او را ستایش نمود و فرمود : «هر که در جاهلیّت ، پیمانی [ بر امر خیر] داشته، اسلامْ آن را شدّت بخشیده است» .4703.الإمام زین العابدین علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر سهمی که در جاهلیّت تقسیم شده ، به همان صورت ، باقی است ، و هر سهمی که در دوران اسلام انجام می شود ، بر طبق دستور اسلام خواهد بود.4704.الإمام الصادق علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر خانه و زمینی که در جاهلیّت تقسیم شده ، به همان تقسیم جاهلیّت ، باقی است، و هر خانه و زمینی که اسلام ، آن را درک کرد و [ هنوز ]تقسیم نشده ، به دستور اسلام ، تقسیم می شود .4702.الکافی ( به نقل از عبداللّه بن سنان ) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر میراثی که در جاهلیّت تقسیم شده ، به همان قسمت ، باقی است و هر میراثی که اسلامْ آن را [ قبل از تقسیم] درک کرد ، بر طبق دستور اسلام خواهد بود.4703.امام زین العابدین علیه السلام :المعجم الکبیر به نقل از ابن عبّاس : قَسامه (سوگند گروهی)، مانعی برای مردم ، در جاهلیّت بود . و هر کس سوگند صبر (1) یاد می کرد ، به سبب گناهی که مرتکب شده بود ، کیفری از سوی خداوند به او نمایانده می شد که از جرئت یافتن بر انجام دادن امور حرام، سر باز زند . از این رو، از سوگند صبر ، اجتناب کرده، می ترسیدند . هنگامی که خداوند ، محمّد صلی الله علیه و آله را مبعوث کرد ، قَسامه را امضا (تأیید) نمود . .
1- .سوگند صبر، سوگندی است که کسی به دروغ وبرای بردن مال کسی، آن را یاد کند و از این رو، «سوگند صبر» نامیده شده که صاحب آن با وجود ناراحتی خاطر ، در اقدام به این کار خلاف ، شکیبایی ورزیده است . (م)
ص: 214
4704.امام صادق علیه السلام :علل الشرائع عن فضیل بن عیاض :قُلتُ لِأَبی عَبدِاللّهِ علیه السلام : أفَیُعتَدُّ بِشَیءٍ مِن أمرِ الجاهِلِیَّهِ ؟
فَقالَ : إنَّ أهلَ الجاهِلِیَّهِ ضَیَّعوا کُلَّ شَیءٍ مِن دینِ (1) إبراهیمَ علیه السلام إلاَّ الخِتانَ وَالتَّزویجَ وَالحَجَّ ، فَإِنَّهُم تَمَسَّکوا بِها ولَم یُضَیِّعوها. (2)4705.رسول اللّه علیه السلام :صحیح البخاری عن عبداللّه بن عمر :إنَّ عُمَرَ قالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنّی نَذَرتُ فِی الجاهِلِیَّهِ أن أعتَکِفَ لَیلَهً فِی المَسجِدِ الحَرامِ .
قالَ : فَأَوفِ بِنَذرِکَ. (3)4706.الإمام الصادق علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :ألا إنَّ رَجَباً شَهرُ اللّهِ الأَصَمُّ ، وهُوَ شَهرٌ عَظیمٌ ، وإنَّما سُمِّیَ الأَصَمَّ لِأَنَّهُ لا یُقارِنُهُ شَهرٌ مِنَ الشُّهورِ عِندَ اللّهِ عز و جلحُرمَهً وفَضلاً ، وکانَ أهلُ الجاهِلِیَّهِ یُعَظِّمونَهُ فی جاهِلِیَّتِها ، فَلَمّا جاءَ الإِسلامُ لَم یَزدَد إلاّ تَعظیماً وفَضلاً. (4)4707.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مسند ابن حنبل عن السائب بن عبداللّه :جیءَ بی إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله یَومَ فَتحِ مَکَّهَ ، جاءَ بی عُثمانُ بنُ عَفّانٍ وزُهَیرٌ ، فَجَعَلوا یُثنونَ عَلَیهِ ، فَقالَ لَهُم رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لا تُعلِمونی بِهِ قَد کانَ صاحِبی فِی الجاهِلِیَّهِ .
قالَ : قالَ : نَعَم یا رَسولَ اللّهِ ، فَنِعمَ الصّاحِبُ کُنتَ .
قالَ : فَقالَ : یا سائِبُ ، اُنظُر أخلاقَکَ الَّتی کُنتَ تَصنَعُها فِی الجاهِلِیَّهِ فَاجعَلها فِی الإِسلامِ ؛ أقرِ الضَّیفَ ، وأکرِمِ الیَتیمَ ، وأحسِن إلی جارِکَ. (5) .
1- .فی المصدر «من دون» ، والتصویب من بحار الأنوار .
2- .علل الشرائع : ص 414 ح 3 ، بحار الأنوار : ج 99 ص 91 ح 9 وراجع المفصّل فی تاریخ العرب : ج 6 ص 451 .
3- .صحیح البخاری : ج 6 ص 2464 ح 6319 و ج 2 ص 714 ح 1927 و ص 718 ح 1937 ، صحیح مسلم: ج 3 ص 1277 ح 27 ، مسند ابن حنبل : ج 1 ص 87 ح 255 ، السنن الکبری : ج 4 ص 522 ح 8586 .
4- .فضائل الأشهر الثلاثه : ص 24 ح 12 ، ثواب الأعمال : ص 78 ح 4 کلاهما عن أبی سعید الخدری ، روضه الواعظین : ص 435 ، بحار الأنوار : ج 97 ص 26 ح 1 وراجع المفصّل فی تاریخ العرب : ج 6 ص 199 .
5- .مسند ابن حنبل : ج 5 ص 280 ح 15500 ، اُسد الغابه : ج 2 ص 395 ح 1913 ، الفردوس : ج 5 ص 403 ح 8559 عن السائب ابن یزید وفیه ذیله من «یا سائب» ، کنز العمّال : ج 15 ص 854 ح 43396 .
ص: 215
4708.عنه صلی الله علیه و آله :علل الشرائع به نقل از فضیل بن عیاض : به امام صادق علیه السلام گفتم : آیا چیزی از سنّت های جاهلیّت محترم است ؟
فرمود : «اهل جاهلیّت، هر آنچه را از دین ابراهیم علیه السلام بود، تباه ساختند، جز ختنه کردن ، ازدواج و حج را . آنان به این سه ، تمسّک جُستند و آنها را تباه نکردند» .4709.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :صحیح البخاری به نقل از عبداللّه بن عمر : عمر به پیامبر خدا گفت : ای پیامبر خدا ! در جاهلیّت ، نذر کردم که یک شب در مسجد الحرام معتکف شوم .
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «به نذر خود، وفا کن» .4705.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بدانید که رجب، «شهر اللّه الأصمّ (ماه بزرگ خدا)» است و آن، ماهی بزرگ است و ماه رجب را «اَصمّ» نامیده اند؛ زیرا هیچ ماهی در احترام و فضیلت ، به پایه اش نمی رسد . مردمان جاهلیّت، این ماه را بزرگ می شمردند . پس هنگامی که اسلام آمد، بر بزرگی و فضیلت آن افزود .4706.امام صادق علیه السلام :مسند ابن حنبل به نقل از سائب بن عبد اللّه : روز فتح مکّه، مرا نزد پیامبر خدا آوردند . عثمان بن عَفّان و زُهَیر، مرا آوردند . آنها شروع به مدح من کردند.
آن گاه پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان فرمود : «درباره او به من خبر مدهید . او در جاهلیّت، همنشین من بود» .
سائب گفت: «آری، ای پیامبر خدا! خوب همنشینی بودی!» .
آن گاه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «ای سائب! به خلق و خویی که در جاهلیّت داشتی، بنگر ؛ همه آنها را در اسلام ، حفظ کن ؛ به میهمان ، غذا بخوران ؛ یتیمان را گرامی بدار و به همسایگان ، نیکی کن» . .
ص: 216
4707.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الزهد للحسین بن سعید عن زراره :قُلتُ لِأَبی جَعفَرٍ علیه السلام : النّاسُ یَروونَ عَن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ : أشرَفُکُم فِی الجاهِلِیَّهِ أشرَفُکُم فِی الإِسلامِ .
فَقالَ علیه السلام : صَدَقوا ، ولَیسَ حَیثُ تَذهَبونَ ، کانَ أشرَفُهُم فِی الجاهِلِیَّهِ أسخاهُم نَفساً ، وأحسَنَهُم خُلقاً ، وأحسَنَهُم جِواراً ، وأکَفَّهُم أذًی ، فَذلِکَ الَّذی إذا أسلَمَ لَم یَزِدهُ إسلامُهُ إلاّ خَیراً. (1)4708.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :اُسد الغابه عن سوید بن الحارث :وَفَدتُ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله سابِعَ سَبعَهٍ مِن قَومی ، فَأَعجَبَهُ ما رَأی مِن سَمتِنا وزِیِّنا ، فَقالَ : ما أنتُم ؟
قُلنا : مُؤمِنونَ .
فَتَبَسَّمَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وقالَ : إنَّ لِکُلِّ قَولٍ حَقیقَهً ، فَما حَقیقَهُ إیمانِکُم ؟
قالَ سُوَیدٌ : قُلنا : خَمسَ عَشرَهَ خَصلَهً ، خَمسٌ مِنها أمَرَتنا رُسُلُکَ أن نُؤمِنَ بِها ، وخَمسٌ أمَرَتنا رُسُلُکَ أن نَعمَلَ بِها ، وخَمسٌ مِنها تَخَلَّقنا بِها فِی الجاهِلِیَّهِ فَنَحنُ عَلَیها إلاّ أن تَکرَهَ مِنها شَیئاً .
فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَا الخَمسُ الَّتی أمَرَکُم رُسُلی أن تُؤمِنوا بِها ؟
قُلنا : أن نُؤمِنَ بِاللّهِ ، ومَلائِکَتِهِ ، وکُتُبِهِ ، ورُسُلِهِ ، وَالبَعثِ بَعدَ المَوتِ .
قالَ : ومَا الخَمسُ الَّتی أمَرَتکُم رُسُلی أن تَعمَلوا بِها ؟
قُلنا : نَقولُ : لا إلهَ إلاَّ اللّهُ ومُحَمَّدٌ رَسولُ اللّهِ ، ونُقیمُ الصَّلاهَ ، ونُؤتِی الزَّکاهَ ، ونَحُجُّ البَیتَ ، ونَصومُ رَمَضانَ .
قالَ : ومَا الخَمسُ الَّتی تَخَلَّقتُم بِها فِی الجاهِلِیَّهِ ؟
قُلنا : الشُّکرُ عِندَ الرَّخاءِ ، وَالصَّبرُ عِندَ البَلاءِ ، وَالصَّبرُ فی مَواطِنِ اللِّقاءِ ، وَالرِّضا بِمُرِّ القَضاءِ ، وَالصَّبرُ عِندَ شَماتَهِ الأَعداءِ .
فَقالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : حُلَماءُ عُلَماءُ ، کادوا مِن صِدقِهِم أن یَکونوا أنبِیاءَ . (2) .
1- .الزهد للحسین بن سعید : ص 59 ح 157 ، مستدرک الوسائل : ج 8 ص 395 ح 9781 نقلاً عن الکوفی فی کتاب الأخلاق ، بحار الأنوار : ج 73 ص 293 ح 26 .
2- .اُسد الغابه : ج 2 ص 593 الرقم 2344 ، تاریخ دمشق : ج 41 ص 201 ح 8235 ، کنز العمّال : ج 1 ص 274 ح 1363 .
ص: 217
4709.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الزهد ، حسین بن سعید به نقل از زراره :به امام باقر علیه السلام گفتم : مردم ، نقل می کنند که پیامبر خدا فرمود : «گرامی ترینِ شما در جاهلیّت ، گرامی ترینِ شما در دوران اسلام است» .
امام باقر علیه السلام فرمود : «راست می گویند ؛ ولی نه آن گونه که شما گمان می کنید . شریف ترین مردمان در جاهلیّت، کسانی بودند که از همه بخشنده تر ، خوشْ اخلاق تر ، همسایه دارتر و بی آزارتر بودند . اینان اگر اسلام بیاورند ، اسلام جز بر خوبی شان نمی افزاید» .4710.الإمام الصادق علیه السلام :اُسد الغابه به نقل از سوید بن حارث : من هفتمین نفر قبیله ام بودم که بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شدم . پیامبر خدا از راه و روش ما خوشش آمد و فرمود : «چگونه اید ؟».
گفتیم : مؤمن هستیم .
پیامبر خدا تبسّم کرد و فرمود : «هر سخنی را حقیقتی است . حقیقت ایمان چیست؟» .
گفتیم: [حقیقت ایمان ما،] پانزده خصلت است : پنج خصلت را فرستادگانت فرمان دادند که بدان ایمان بیاوریم، و پنج خصلت را فرمان دادند که بدان عمل کنیم ، و پنج خصلت را در جاهلیّت بدان خو گرفتیم و اکنون هم بدان پایبندیم، مگر آن که شما آن را ناپسند بشمرید .
پیامبر خدا فرمود : «پنج خصلتی که فرستادگان من ، دستور دادند که بدان ایمان بیاورید، چیست ؟».
گفتیم: این که به خدا ، فرشتگانش ، کتب آسمانی اش ، پیامبرانش ، و زنده شدن پس از مرگ ، ایمان آوریم» .
فرمود : «پنج خصلتی که به عمل کردن بدانها مأمور شدید، چیست ؟».
گفتیم : این که بگوییم: «لا إله إلاّ اللّه و محمّد رسول اللّه » ، نماز بر پا داریم ، زکات بدهیم ، حجّ خانه [ ی خدا] به جا آوریم ، و ماه رمضان را روزه بداریم .
فرمود : «پنج خصلتی که در جاهلیّت ، بدان خو کردید، چیست ؟».
گفتیم : «سپاس به هنگام ناز و نعمت ، شکیبایی در سختی ، شکیبایی به هنگام برخورد [ با دشمن]، خشنودی به تلخی قضا و قدر ، و شکیبایی به هنگام سرزنش کردن دشمنان .
آن گاه پیامبر خدا فرمود : «بردبارانی دانشمند ، که نزدیک است از صداقت ، به پیامبری رسند» . .
ص: 218
. .
ص: 219
. .
ص: 220
الفصل السادس : الجاهلیّه الاُخری6 / 1الاِنقِلابُ عَلَی الأَعقابِالکتاب«وَمَا مُحَمَّدٌ إلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِیْن مَّاتَ أوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَی أعْقَبِکُمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلَی عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئا وَسَیَجْزِی اللَّهُ الشَّکِرِینَ » . (1)
الحدیث4713.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الإمام الباقر علیه السلام فی قَولِهِ تَعالی : «وَ لاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَهِلِیَّهِ الْأُولَی» (2) : أی سَیَکونُ جاهِلِیَّهٌ اُخری. (3)4714.عنه صلی الله علیه و آله :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :بُعِثتُ بَینَ جاهِلِیَّتَینِ ، لاَُخراهُما شَرٌّ مِن اُولاهُما. (4) .
1- .آل عمران : 144 .
2- .الأحزاب : 33 .
3- .تفسیر القمّی : ج 2 ص 193 عن طلحه بن زید عن الإمام الصادق علیه السلام ؛ الدرّ المنثور : ج 6 ص 601 نقلاً عن ابن أبی حاتم عن ابن عبّاس .
4- .الأمالی للشجری : ج 2 ص 277 عن حصین بن مخارق عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام .